ZAKAZ HANDLU W NIEDZIELE

Zakaz niedzielnego handlu został wprowadzony kilka lat temu, jednak szczególnie uciążliwy stał się dopiero od lutego 2022 r. Wówczas weszły w życie przepisy zaostrzające kary, ale także zostało wprowadzone bardziej rygorystyczne podejście do wyłączeń spod tego zakazu,

Przez wykonywanie pracy w handlu oraz wykonywanie czynności związanych z handlem w niedziele i święta w placówkach handlowych należy rozumieć wykonywanie takiej pracy lub takich czynności przez pracownika lub zatrudnionego w okresie 24 kolejnych godzin przypadających odpowiednio między godziną 24.00 w sobotę a godziną 24.00 w niedzielę, i między godziną 24.00 w dniu bezpośrednio poprzedzającym święto a godziną 24.00 w święto.

W takim przypadku zgodnie z powyższą definicją ustawową:

a) niedziela rozpocznie się o godzinie 24.00 w sobotę i skończy o godzinie 24.00 w niedzielę,

b) święto, np. Niedziela Wielkanocna rozpocznie się o godzinie 24.00 w sobotę (w Wielką Sobotę) i skończy po upływie 24 godzin o godzinie 24.00 w Niedzielę Wielkiej Nocy (dzień świąteczny).

Ustawa z 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni weszła w życie 1 marca 2018 r. Od tego czasu handel we wskazane dni jest stopniowo ograniczany, zaś od lutego 2022 r. zmieniły się m.in. zasady w zakresie przeważającego charakteru działalności gospodarczej oraz rozumienia pojęcia placówek pocztowych, które ma zapobiec dalszemu obchodzeniu prawa.

Lista niedziel handlowych w 2022 r. jest krótka, bo jest na niej tylko 7 pozycji. Są to dni: 30.1.2022 r., 10.4.2022 r., 24.4.2022 r., 26.6.2022 r., 28.8.2022 r., 11.12.2022 r., 18.12.2022 r. Z raportów Państwowej Inspekcji Pracy, sporządzonych po przeprowadzonych kontrolach wynika, że w początkowej fazie obowiązywania przepisów o ograniczeniach w handlu regulacje były respektowane przez przedsiębiorców. Po roku obowiązywania przepisów Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii po przeprowadzeniu „Oceny wpływu ograniczenia handlu w niedziele” stwierdziło, że: „(…) wprowadzenie ograniczenia handlu w niedziele nie wywołało negatywnych skutków dla handlu detalicznego – zaobserwowano nie tylko pozytywne aspekty związane z sytuacją mikroprzedsiębiorstw oraz małych sklepów, ale także większe zadowolenie pracowników i ich rodzin, rozwój usług turystycznych, noclegowych, restauracyjnych, tj. szeroko rozumianej ekonomii czasu wolnego, która zwiększa krąg beneficjentów ograniczania handlu w niedzielę na obszar całej gospodarki”.

Jednak w okresie 4 lat obowiązywania ograniczeń doszło do łamania zasad uczciwej konkurencji i prawa, z uwagi na to, iż przepisy nie były doprecyzowane w zakresie przeważającej działalności gospodarczej. Zakaz handlu nie obowiązywał m.in. w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polegała na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych, jak i w placówkach pocztowych.

Przedsiębiorcy wykorzystywali powyższe wyłączenia, ponieważ przeważająca działalność oznaczała rodzaj przeważającej działalności wskazany we wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, o którym mowa w ustawie z 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej. Przedsiębiorcy zmieniali rodzaj przeważającej działalności w CEIDG i w rejestrze REGON bardzo często mimo braku faktycznych podstaw do jej dokonania. W konsekwencji dochodziło do sytuacji, że ograniczenia ustawowe były coraz większą fikcją.  

Zgodnie ze zmianami z lutego 2022 r. zakaz handlu w niedziele i święta nie obowiązuje w placówkach pocztowych w rozumieniu art. 3 pkt. 15 ustawy z 23.11.2012 r. Prawo pocztowe w których przeważająca działalność polega na świadczeniu usług pocztowych. Przeważająca działalność oznacza rodzaj działalności wskazany we wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, o którym mowa w ustawie o statystyce publicznej, jeżeli działalność ta jest wykonywana w danej placówce handlowej i stanowi co najmniej 40% miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej w rozumieniu ustawy z 6 lipca 2016 r. o podatku od sprzedaży detalicznej.

Wybrane placówki, podlegające wyłączeniom z zakazu handlu (w tym placówki pocztowe), zobowiązane są do prowadzenia ewidencji miesięcznego przychodu ze sprzedaży z podziałem na przychód z działalności przeważającej oraz przychód z pozostałej działalności. W toku postępowania kontrolnego inspektor pracy ma prawo żądania przedłożenia ewidencji.

W placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek, może on nadal korzystać z nieodpłatnej pomocy: małżonka, dzieci własnych, dzieci małżonka, dzieci przysposobionych, rodziców, macochy, ojczyma, rodzeństwa, wnuków, dziadków. Oczywiście osoby te nie mogą być pracownikami lub zatrudnionymi w placówce handlowej u przedsiębiorcy, który korzysta z ich nieodpłatnej pomocy.

Po wprowadzeniu zaostrzenia przepisów dotyczących niedzielnego handlu, część sklepów postanowiło wykorzystać nowe wyłączenia. W niektórych sprzedaż zaczęli prowadzić właściciele, inne z kolei postanowiły ryzykować na granicy prawa. Pojawia się pytanie jakie kary grożą za otwarcie sklepu w niedzielę niehandlową?

Zgodnie z nowelizacją z lutego 2022 r. – Kto wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele lub święta powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu, podlega karze grzywny w wysokości od 1 tys. zł do 100 tys. zł. Tej samej karze podlega ten, kto:

1. wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem 24.12 po godzinie 14.00 lub w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu;
2. wbrew obowiązkowi nie prowadzi ewidencji miesięcznego przychodu placówki albo tę ewidencję prowadzi w sposób niezgodny z przepisami wykonawczymi.

Orzekanie w sprawach o ww. czyny następuje w trybie wykroczeń. Kontrolujący inspektor pracy może nałożyć grzywnę, która waha się od 1 000 do 2 000 zł, a w przypadku recydywy może wynieść nawet 5 000 zł. Jeżeli jednak inspektor zdecyduje o skierowaniu sprawy do sądu, kara może być znacznie wyższa. Dodatkowo, Kodeks karny przewiduje karę grzywny lub ograniczenia wolności za uporczywe lub złośliwe łamanie zakazu powierzania pracy w handlu (art. 218a k.k.). Tym samym przedsiębiorca łamiący zakaz handlu w niedzielę musi się liczyć z możliwością kary grzywny inspektora PIP, a nawet skierowaniem sprawy do sądu i uznania działania za wykroczenie lub przestępstwo.

Autor: aplikant radcowski Wiktoria Lach