15 sierpnia 2024 roku w Rzeszowie odbyły się uroczystości związane ze Świętem Wojska Polskiego oraz upamiętniające 104. rocznicę Bitwy Warszawskiej. Uroczystości rozpoczęła Msza Św. o godzinie 9:30 w Kościele Garnizonowym przy ulicy Reformackiej. W uroczystościach wzięli udział żołnierze, kombatanci, władze rządowe i samorządowe oraz mieszkańcy miasta. Składając symboliczną wiązankę pod tablicą upamiętniającą Powiat Rzeszowski reprezentowali: dr Krzysztof Jarosz – Starosta Rzeszowski, Jerzy Bednarz – Wicestarosta Rzeszowski oraz Tomasz Wojton – Przewodniczący Rady Powiatu Rzeszowskiego. Wydarzenie było także okazją do nadania wyższych stopni wojskowych.
W obliczu ofensywy bolszewickiej i zagrożenia dopiero co odzyskanej niepodległości, 1 lipca 1920 roku Sejm powołał do życia Rady Obrony Państwa na czele z Naczelnym Wodzem Józefem Piłsudskim. W ślad za tym w różnych częściach kraju powstawać zaczęły lokalne komitety obrony. Także na Rzeszowszczyźnie.
12 lipca 1920 roku ówczesny starosta rzeszowski Antoni Koncowicz zwołał naradę przedstawicieli władz państwowych, samorządowych i wojskowych oraz organizacji społecznych i partii politycznych. Uchwalono wtedy powstanie Powiatowego Komitetu Obrony Państwa w Rzeszowie. Na jego czele stanął major Kazimierz Zapalski, wiceprzewodniczącym został starosta Koncowicz, zaś sekretarzem Wincenty Wysocki. W komitecie zasiedli przedstawiciele wszystkich najważniejszych ugrupowań politycznych działających na tym terenie i organizacji społecznych.
Siedzibą Komitetu była ówczesna Kasa Oszczędności przy ul. 3 maja (dzisiaj oddział KO BP) zaś punkt werbunkowy dla ochotników zorganizowano w gmachu Sokoła” (dzisiaj Teatr im. Wandy Siemaszkowej). Komitet zajmował się m.in. zbieraniem funduszy, rejestracją ochotników, działalnością propagandową, wsparciem dla licznie napływających do Powiatu Rzeszowskiego uchodźców z terenów zajętych przez wojska bolszewickie. W zależności od potrzeb Komitet zbierał się 2- 3 razy w tygodniu. W poszczególnych miejscowościach organizowano wiece i spotkania mobilizujące mieszkańców do walki z bolszewikami. Lokalne komitety obrony zorganizowano w 79 wsiach i miasteczkach powiatu, w około 100 zebraniach wzięło zaś udział ponad 50 tysięcy mieszkańców.
W ramach Komitetu utworzona została, licząca w lipcu 1920 roku ponad 200 osób, Straż Obywatelska.
Składała się z mężczyzn nie podlegających poborowi, pełniła służbę wartowniczą przy najważniejszych obiektach i porządkową. Na czele Straży stanął przedwojenny dyrektor Gimnazjum Realnego Żeńskiego Władysław Schneiberg. Działalność Powiatowego Komitetu Obrony Państwa przynosiła wymierne efekty. Pobór do wojska w powiecie przebiegał bez zakłóceń, nie notowano przypadków dezercji, dodatkowo z tego terenu zgłosiło się blisko 1000 ochotników, których wysłano na front. W ramach pożyczki narodowej zebrano prawie 32 miliony marek polskich, oprócz tego w formie dobrowolnych podatków i darów niemal pół kilo złota, prawie 10 kg srebra, nieco broni, elementy umundurowania i wyposażenia, dużo żywności.
W ramach Komitetu utworzono dwie szwalnię zajmujące się szyciem bielizny na potrzeby armii. Żołnierze pochodzący z Powiatu rzeszowskiego dali w wojnie z bolszewikami wiele przykładów poświęcenia i bohaterstwa. Służyli oni m.in. w Syberyjskiej Brygadzie Piechoty, walczącej w sierpniu 1920 roku nad Wkrą. Wychowany w Hyżnem gen. Władysław Sikorski dowodził w tych gorących dniach 5. Armią, która w czasie polskiej kontrofensywy na północ od Warszawy rozbiła pod Płockiem wrogą 4. Armię i 3. Korpus Kawalerii, w znaczącym stopniu przyczyniając się do finalnego zwycięstwa i odrzucenia bolszewików spod Warszawy.
Sukcesy na froncie wschodnim i zawarty 12 października 1920 roku rozejm sprawiły, że rozpoczęto stopniową demobilizację członków Gwardii Obywatelskiej w Powiecie Rzeszowskim, zaś Powiatowy Komitet Obrony Państwa zakończył swą działalność w I połowie 1921 roku. Ostatnim akordem jego funkcjonowania była zbiórka darów na rzecz polskich mieszkańców Górnego Śląska.
s
