Sokołów Małopolski

Sokołów Małopolski

Oficjalna strona internetowa

www.sokolow-mlp.pl

 

Gminę miejsko – wiejską Sokołów Małopolski tworzy Miasto Sokołów Małopolski oraz następujące sołectwa: Turza, Kąty Trzebuskie, Trzebuska, Wólka Sokołowska, Górno, Nienadówka, Wólka Niedźwiedzka, Trzeboś, Markowizna, Trzeboś Podlas. Miasto Sokołów Małopolski zajmuje powierzchnię 16 km² i liczy przeszło 4 tys. mieszkańców. Natomiast gmina zajmuje obszar 134 km² i zamieszkuje ją przeszło 17 tysięcy mieszkańców.

 

Rynek i architektura miejska

•Zabytkowy układ urbanistyczny Sokołowa Małopolskiego z czasów gdy miasto otrzymało prawa miejskie (1569 r.). Wtedy to nastąpiło rozplanowanie sieci ulic z centralnie położonym rynkiem. Układ urbanistyczny Sokołowa Małopolskiego wraz z urokliwymi uliczkami o zróżnicowanej zabudowie wpisany jest do rejestru zabytków. W okolicach rynku zachowały się m.in. drewniane domy – najstarsze z nich pochodzą z końca XVIII w.

•Eklektyczny, parterowy budynek magistratu w Sokołowie Małopolskim powstały w 1907 r. Usytuowany jest w zachodniej pierzei rynku. Jego elewacja zewnętrzna jest siedmioosiowa, symetryczna. Posiada bogatą dekorację architektoniczną. Pośrodku dachu znajduje się facjata z neogotyckim szczytem, która rozdzielona jest dwoma ostrołukowymi okienkami.

 

Zabytki i znane miejsca sakralne

•Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela w Sokołowie Małopolskim, wzniesiony w latach 1908 – 1916 według projektu Jana Sasa – Zubrzyckiego. Utrzymany jest w stylu neogotyckim. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Królowej Świata – Sokołowskiej.

•Kościół filialny pw. św. Ducha w Sokołowie Małopolskim wzniesiony w drugiej połowie XIX w. na tzw. Zawalu. Jest to świątynia jednonawowa z dwuwieżową fasadą. W jej wnętrzu znajduje się pięć obrazów ofiarowanych przed 1907 r. przez Jana Władysława Zamoyskiego.

•Neogotycki kościół parafialny pw. św. Bartłomieja w Nienadówce, wzniesiony w latach 1895 – 1897 według projektu Franciszka Stążkiewicza. Wejście do świątyni zdobią monumentalne drzwi z brązu z płaskorzeźbą wykonaną w 1977 r. przez B. Chromego. Noszą nazwę „Bramy Pamięci” – przedstawiają artystyczną wizję obozu koncentracyjnego. Jednym z najbardziej znanych dzieł tego artysty jest rzeźba Smoka Wawelskiego.

•Drewniany kościół parafialny pw. Matki Bożej Królowej Polski w Wólce Niedźwiedzkiej, wzniesiony w 1607 r. w Woli Zarczyckiej. Do Wólki Niedźwiedzkiej został przeniesiony w 1907 r. W jego wnętrzu znajdują się manierystyczne ołtarze należące do wyposażenia kościoła w Woli Zarczyckiej.

•Kościół parafialny pw. Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny w Górnie, wzniesiony w 1913 r. według projektu Jana Sasa – Zubrzyckiego. Utrzymany jest w stylu neogotyckim.

•Kościół pw. Opatrzności Bożej w Trzebosi z 1887 r. Kościół jest trójnawowy, bazylikowy, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Jednym z elementów wystroju jest barokowy krucyfiks z końca XVII w.

•Pochodzący z XVIII w. cmentarz żydowski w Sokołowie Małopolskim, na którym zachowało się ok. 300 kamieni nagrobnych z napisami hebrajskimi i płaskorzeźbami symbolicznymi.

 

…FORTYFIKACJE ZIEMNE…

W latach 20. XVII w. miasto Sokołów Małopolski zostało otoczone ziemnymi fortyfikacjami. Wały miejskie i fosa miały bronić miasta przed najazdami. Otaczały one miasto oddzielając je od przedmieścia. Pod koniec XVIII w., na polecenie władz austriackich, wały zostały zlikwidowane. Pozostałości fortyfikacji zachowały się w południowo-zachodniej części miasta (w ogrodzie plebańskim) oraz na Zawalu (w okolicy cmentarza parafialnego).

 

Pomniki i miejsca martyrologii

•„Mały Katyń Ziemi Sokołowskiej” w Trzebusce – miejsce, w którym znajdował się obóz jeńców wojennych. Od połowy sierpnia 1944 r. do października 1944 r. NKWD więziło w nim kilka tysięcy osób. Wyroki śmierci wykonywano w turzańskim lesie. 24 czerwca 1990 r. w Turzy miała miejsce uroczystość żałobna oraz pogrzeb szczątków odnalezionych 16 ofiar. Od tego czasu, co roku odbywa się w tym miejscu nabożeństwo żałobne poświęcone ofiarom sowieckiego terroru. W 1995 r. poświęcono pomnik postawiony w hołdzie ofiarom nieludzkiego reżimu. Jego autorem jest Piotr Kida.

•Kopiec Niepodległości w Trzebosi usypany w latach 1934 – 1938 przez miejscową ludność. Poświęcony jest wszystkim tym, którzy przyczynili się do odzyskania niepodległości.

 

Podania i legendy

•Stanisław Stadnicki zwany Diabłem Łańcuckim znany był między innymi z tego, że prowadził wieloletnie wojny podjazdowe. Jednym z jego przeciwników był Łukasz Opaliński – Starosta Leżajski. Zaostrzenie tego konfliktu miało rzekomo nastąpić w momencie, gdy Anna Pilecka (właścicielka Sokołowa Małopolskiego, Tyczyna i Zalesia) odrzuciła zaloty Stadnickiego i wyszła za mąż za Opalińskiego. Mieszkańcy dóbr sokołowskich dotkliwie odczuli skutki tej wojny. Zemsta Stadnickiego dosięgła bowiem także włości należących do jego wielkiej miłości – Anny z Pilczy. Według legendy kosztowności zagrabione przez Stadnickiego ukryto w stawie w Trzebusce. Podobno przed I Wojną Światową podczas czyszczenia stawu odnaleziono skrzynkę zawierającą wyroby ze srebra i złota.

 

Ciekawostki

• W czasie II Wojny Światowej hitlerowcy wybudowali w Górnie obóz rekreacyjno – wypoczynkowy dla żołnierzy oraz dowództwa niemieckich wojsk okupacyjnych. Według relacji mieszkańców, w czerwcu 1941 r., miał w nim rzekomo przebywać Adolf Hitler i Hermann Göring. Ze względu na niepowtarzalne walory krajobrazowe i klimatyczne wspomagające leczenie chorób układu oddechowego na bazie dawnego obozu utworzono Państwowe Sanatorium Przeciwgruźlicze (obecnie Szpital Chorób Płuc i Opieka Długoterminowa im. św. Jana Pawła II w Górnie).
• W dniu 8 września 2007 r. dokonano uroczystego odsłonięcia i poświęcenia tablicy na budynku Zespołu Szkół Technicznych w Kolbuszowej poświęconej pamięci żołnierzy z II Korpusu Polskiego, którzy polegli w bitwie o Monte Cassino w 1944 r. Wymienia się wśród nich strzelca Franciszka Smolaka urodzonego w Turzy, w dniu 29 kwietnia 1910 r., który służył w 5 Batalionie Łączności.
• W 2001 r. na strychu kościoła w Trzebosi odnaleziono kopię obrazu Petera Rubensa „Podniesienie krzyża”. Obraz pochodzi prawdopodobnie z II połowy XVII w. Został poddany konserwacji w pracowni konserwatorskiej Bakunów. Jest większy od antwerpskiego oryginału, dodane zostały dodatkowe osoby, namalowany został jako całość (obraz Rubensa jest tryptykiem).

 

Placówki muzealne

•Społeczne Muzeum Towarzystwa Miłośników Ziemi Sokołowskiej w Sokołowie Młp.

 

Rekreacja

• Zalew „Niedźwiadek” w Wólce Niedźwiedzkiej, o powierzchni 8 ha, z przyległym obszarem rekreacyjnym.
• Kryta Pływalnia w Sokołowie Małopolskim
• Ścieżka edukacyjna przyrodniczo – historyczna w Turzy ukazującą zagadnienia związane z ochroną ekosystemów leśnych oraz prowadzoną gospodarką leśną. Na końcu trasy jest zielona klasa wytyczona w szkółce leśnej w Sokołowie Małopolskim. Jest też przystanek poświęcony ofiarom sowieckiego terroru zpomnikiem poświęconym ofiarom tamtych tragicznych wydarzeń.