Dynów, Miasto

Oficjalna strona internetowa

www.dynow.pl

Miasto Dynów położone jest w dolinie Sanu na wysokości 250 – 270 m n.p.m. Otoczone jest wzniesieniami Pogórza Dynowskiego. Zajmuje powierzchnię 25 km². Miasto zamieszkuje przeszło 6 tysięcy osób.  Po prawej stronie rzeki usytuowana jest dzielnica miasta – Bartkówka. Dynów uzyskał prawa miejskie w XV w.

 

Rynek i architektura miejska

Rynek Dynowa został rozplanowany na początku XV w. Miasto lokowane było na prawie magdeburskim W pierwszej połowie XVII w. czworobok miasta od strony płn. – zach. zamykał kościół, a od płn. – wsch. dwór obronny, który został zniszczony w czasie najazdu wojsk księcia Rakoczego w 1657 r. Dynów położony był na skrzyżowaniu szlaków handlowych. Do dnia dzisiejszego zachował się średniowieczny układ urbanistyczny ulic. Zabytkowy charakter posiadają także kamieniczki w zachodniej pierzei rynku. W centrum rynku stoi pomnik Wł. Jagiełły.

Zabytki i znane miejsca sakralne

• Kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca w Dynowie o architekturze późnorenesansowej z dzwonnicą datowaną na XVIII w. Otoczony jest murowanym ogrodzeniem z późnorenesansową bramą. Wnętrze utrzymane jest w stylu barokowym z XVII – XVIII w. Na sklepieniach znajduje się późnorenesansowa dekoracja schyłkowa z XVII w. W ołtarzu głównym jest XVIII – wieczny, wczesnobarokowy obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem – Matki Boskiej Dynowskiej. Pierwotny, drewniany kościół wybudowany został w stylu gotyckim. Był konsekrowany w 1462 r. Po jego spaleniu, staraniem Wapowskich – dziedziców miasta, wybudowano kościół murowany. Konsekracja świątyni miała miejsce w 1617 r. Kościół był wielokrotnie odbudowywany, m. in. po najeździe wojsk szwedzkich i siedmiogrodzkich w 1663 r.
• XIX – wieczna kaplica cmentarna w centralnej części cmentarza parafialnego w Dynowie.
• Cmentarz żydowski w Dynowie z drugiej połowy XVIII w.

Zabytki kultury materialnej

• Pozostałości zespołu dworskiego w Dynowie, a wśród nich oficyna dworska wzniesiona około 1904 r. przez budowniczego Andrzeja Wolańskiego. Położona jest w zachodniej części parku krajobrazowego z przełomu XVIII i XIX w.

Osobliwości przyrodnicze

• Na terenie Dynowa i okolic występują rzadkie gatunki roślin, takie jak: storczyki, lilia złotogłów i czosnek niedźwiedzi.

Pomniki

• Pomnik Władysława Jagiełły wniesiony w 1910 r. na skwerze w centrum Dynowa.

Podania i legendy

• Dynów najprawdopodobniej pełnił kiedyś funkcje twierdzy obronnej. Dynowski zamek, otoczony murami, bronił dostępu do szlaków handlowych biegnących przez miasto. Jak podaje legenda, do zamku prowadziły liczne podziemne korytarze wiodące do kościoła oraz na drugą stronę Sanu. Miały one także łączyć Dynów z zamkiem w Dąbrówce Starzeńskiej. W czasie najazdów tatarskich ludność Dynowa uciekała tymi korytarzami w bezpieczne miejsca za miasto. W podziemiach zamku ukryte miały być rzekomo łupy wojenne przywożone przez rycerzy. Według miejscowych podań wzgórze to kryje dawne, niezbadane lochy i korytarze. Do dzisiejszych czasów zachowały się jedynie fragmenty wałów obronnych z XVI – XVIII w.

Ciekawostki

• W 1603 r. ówczesny właściciel Dynowa – Stanisław Wapowski – w związku z urodzinami córki urządził na rynku Dynowa hiszpańską corridę. Była to najprawdopodobniej jedyna walka byków w XVII – wiecznej Polsce.
• Wizerunek jednego z właścicieli Dynowa – Andrzeja Wapowskiego znajduje się na obrazie Jana Matejki noszącym tytuł „Zabicie Wapowskiego”. Artysta namalował obraz w 1861 r. Obraz przez długi czas uznawany był za zaginiony. Został odnaleziony w 2012 r., a w 2017 r. sprzedany za 3,7 mln zł anonimowemu nabywcy. Dzieło przedstawia tragiczny incydent, który rozegrał się podczas turnieju uświetniającego koronację Henryka Walezego w 1574 r. Wapowski stanął jako rozjemca pomiędzy dwoma walczącymi ze sobą magnatami. W trakcie tej interwencji Wapowski został zabity przez jednego z nich – znanego awanturnika, któremu jednak wymierzono sprawiedliwość – 10 lat później został stracony na zamku królewskim na Wawelu.

Galerie

• Galeria „Pniak- prywatna galeria lokalnego rzeźbiarza Bogusława Kędzierskiego
• „Galeria na Zabramie”, właściciele: Jolanta Pyś-Miklasz oraz Janusz Miklasz

Atrakcje turystyczne, rekreacja

• Kolejka wąskotorowa „Pogórzanin” wpisana w krajobraz Pogórza Dynowskiego. Od 1991 r. znajduje się w rejestrze zabytków. Koncepcja budowy i eksploatacji kolejki powstała w okresie cesarstwa austro – węgierskiego. Starania o rozpoczęcie prac poczynili w 1894 r. ówcześni właściciele ziemscy: hrabiowie Scypior z Łopuszki Wielkiej i Skrzyński z Bachórza. Całkowite oddanie do eksploatacji i oficjalne otwarcie 46 – kilometrowej linii oraz budynków z parowozownią zwrotną w Dynowie nastąpiło w 1904 r. Trasa przebiega przez teren powiatu rzeszowskiego i przeworskiego. Czas przejazdu kolejką na trasie Przeworsk – Dynów wynosi ok. 2 godziny i 45 minut. W Szklarach kolejka przejeżdża przez najdłuższy w Europie tunel kolei wąskotorowej (602 m).
• Schrony bojowe w Bartkówce będące częścią tzw. Linii Mołotowa, która powstała w latach 1940 – 1941 na ówczesnej granicy Związku Radzieckiego i Trzeciej Rzeszy.
• Nowoczesna strzelnica pneumatyczna w Liceum Ogólnokształcącym w Dynowie.
• Ośrodek turystyczny w Dynowie nad Sanem „Błękitny San”.
• Możliwość przejazdu drezyną na trasie do tunelu kolejki wąskotorowej w Szklarach (6 km). Jest też krótsza, trzykilometrowa trasa.