SPUŚCIZNA POPRZEDNICH POKOLEŃ
Na terenie powiatu rzeszowskiego jest wiele miejsc, w których można obejrzeć prace ludowych twórców, czy też dawny sprzęt gospodarczy. Dzięki ludziom kultury, społecznikom i samorządom gminnym funkcjonują na tym terenie regionalne izby etnograficzne i muzea, m.in. w Błażowej, Sokołowie Młp., Tyczynie oraz w Zaczerniu. W Hyżnem znajduje się Izba Pamięci Narodowej Generała Władysława Sikorskiego, a w Kamieniu Muzeum Harmonijek Ustnych. W Centrum Kultury w Kamieniu od wielu lat, na przełomie kwietnia i maja, można podziwiać grę wirtuozów tego instrumentu podczas Ogólnopolskiego Konkursu Gry na Harmonijkach Ustnych „Hakam”. Interesująca jest również kolekcja strachów polnych w Muzeum Regionalnym w Sołonce. W tym ostatnim, swoje miejsce znalazły także urządzenia wydobywcze wraz z walcem wciągającym i licznymi fragmentami drewnianej obudowy studni z 1596 r. Są to jedyne tego typu przedmioty, jakie zachowały się na Podkarpaciu. W miejscu starej żupy solnej powstała kaskada solna, która stała się jedną z ważniejszych na tym obszarze atrakcji turystycznych i rekreacyjnych.
Eksponaty, z których odczytać można przeszłość znajdują się również w Izbie Pamięci Pszczelarstwa w Wojewódzkim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Boguchwale, Izbie Tradycji w zabytkowym budynku Szkoły Powszechnej i Ochronki w Nosówce, Dynowie i Kamieniu – Podlesiu.
Nieuchwytną atmosferę regionu najlepiej oddaje muzyka. W repertuarze regionalnych zespołów folklorystycznych, wśród których jest wiele grup młodzieżowych, znajdują się regionalne pieśni i przyśpiewki. Na terenie powiatu rzeszowskiego działa wiele amatorskich zespołów ludowych, kapel, grup śpiewaczych, a także artystów uprawiających malarstwo, wikliniarstwo oraz inne formy rękodzieła.
IMPREZY UKAZUJĄCE DOROBEK KULTURALNY POWIATU
Na terenie powiatu rzeszowskiego odbywa się wiele imprez folklorystycznych prezentujących miejscowe zwyczaje i tradycje. Są to, m.in.: Dynowski Konkurs Kolęd i Pastorałek, Powiatowy konkurs „Najładniejsza pisanka wielkanocna” w Błażowej, „Starych potraw smak i urok” w Błażowej – impreza połączona z Wojewódzkim Spotkaniem Kapel Ludowych, „Pogórzańska nuta” w Dynowie, Powiatowa Parada Orkiestr Dętych w Tyczynie, Wojewódzki Przegląd Wiejskich Zespołów Śpiewaczych w Tyczynie, „Dni Pogórza Dynowskiego” w Dynowie (czerwiec), „Jarmark błażowski”, „Ziemniaczane harce” w Straszydlu, „Wiklinowe sploty” w Kamieniu-Łowisku, Powiatowy plener rzeźbiarski „Ceramidła” w Sokołowie Młp., Spotkania Gwarowe „GwarKam” w Kamieniu-Podlesiu.
W programie imprez ukazujących dorobek kulturalny powiatu jest także Festiwal piosenek Katarzyny Sobczyk “O złotą różę Małego Księcia” w Tyczynie, Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Starosty Rzeszowskiego (kwiecień) oraz Wojewódzki Zlot Zmotoryzowanych Szlakiem Rodowodu Gen. Sikorskiego w Hyżnem (lipiec). Zlot ten upamiętnia związek Generała Sikorskiego z Hyżnem, podobnie jak słowa wyryte na tablicy pamiątkowej na budynku Szkoły Podstawowej w Hyżnem: „Jedna jest Polska, jak Bóg jeden w niebie, wszystkie me siły jej składam w ofierze. Na całe życie, które wziąłem z Ciebie, cały do Ciebie Ojczyzno należę.” Odnoszą się one do ofiary złożonej na ołtarzu umiłowania naszej Ojczyzny przez Generała Władysława Sikorskiego. Pobyt w Hyżnem odegrał znaczącą rolę w jego życiu. Ojciec Sikorskiego przez pewien czas pracował w Hyżnem jako nauczyciel i organista. Po jego śmierci matka Sikorskiego powróciła w te strony. Dostała organistówkę od właściciela majątku w Hyżnem – Jędrzejowicza. Tutaj właśnie wychowywała czwórkę swoich dzieci. Dzięki wsparciu właścicieli tutejszego majątku Sikorski rozpoczął naukę w seminarium nauczycielskim w Rzeszowie.
PODKARPACKA TĘCZA
Jedną z ważniejszych imprez kulturalnych jest organizowany każdego roku przez dynowski Zespół Szkół Zawodowych im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego -Wojewódzki Konkurs „Podkarpacka Tęcza” w Dynowie. Przedsięwzięcie to służy rozwijaniu zainteresowań kulturą i przyrodą naszego regionu, popularyzowaniu jego tradycji, rzemiosła i historii, a także promocji walorów przyrodniczych i kulturowych.
POWIATOWY DZIEŃ JEDNOŚCI Z OSOBAMI NIEPEŁNOSPRAWNYMI POWIATU RZESZOWSKIEGO
W kalendarz imprez wpisał się także obchodzony corocznie od 2000 r. „Powiatowy Dzień Jedności z Osobami Niepełnosprawnymi Powiatu Rzeszowskiego”. Uroczystość ta została ustanowiona uchwałą przyjętą przez Radnych Powiatu Rzeszowskiego w dniu 28 XII 1999 r. Spotkania integracyjne miały już miejsce w Hyżnem, Dynowie, Kamieniu, Trzcianie, Sokołowie Młp., Łące, Lubeni, Niechorzu, Tyczynie, Błażowej i Głogowie Młp., Chmielniku, Krasnem, Górnie oraz w 2018 r. w Mogielnicy. Stałym organizatorem spotkań jest Rada i Zarząd Powiatu Rzeszowskiego oraz Związek Stowarzyszeń Pomocy Osobom Niepełnosprawnym Powiatu Rzeszowskiego. Każdego roku do organizacji włącza się także samorząd gminy będącej gospodarzem spotkania.
AMATORSKIE ZESPOŁY TEATRALNE
W ofercie kulturalnej powiatu rzeszowskiego są także wystawy lokalnych artystów oraz spektakle przygotowywane przez amatorskie zespoły teatralne. Najbogatsze tradycje posiada Zespół Teatralny z Dynowa. Działa bowiem od 1894 r. Funkcjonowanie Zespołu przerywały jedynie wojny. W jego przedstawieniach może zagrać każdy, niezależnie od wieku i wykonywanego zawodu. Dzięki zapałowi i determinacji kolejnych kierowników Zespołu amatorski, dynowski teatr przywoził z różnych konkursów zawsze liczne wyróżnienia, dyplomy, nagrody rzeczowe, jak też pochlebne recenzje. Wszyscy, którzy śledzą losy dynowskiego teatru, jego miłośnicy i przyjaciele pamiętają bijący rekordy popularności spektakl pt. „Betlejem polskie” Lucjana Rydla. Spektakl grany był bowiem aż 25 razy. Imponująco przedstawiała się także jego obsada. Na scenie występowało wówczas ponad 50 osób.
Krótszą historię ale bogatą w osiągnięcia ma wywodzący się z Krasnego amatorski „Teatr Przedmieście”. Aktualnie teatr ma siedzibę w Rzeszowie, gdzie wystawia swoje sztuki. W 2016 r. grupa świętowała jubileusz 15-lecia istnienia, który był okazją do podsumowania okazałego dorobku – kilkudziesięciu spektakli i około 60 nagród.
Głośnym echem odbiły się przygotowywane przez inną grupę dynowskich miłośników Melpomeny plenerowe spektakle w Dynowie. Jednym z nich był „Skrzypek na dachu” wystawiany przed zabytkowym dworcem kolejowym w Dynowie. Zagrał w nim blisko pięćdziesięcioosobowy zespół złożony z zawodowych aktorów, studentów i okolicznych mieszkańców. Organizatorem tego przedsięwzięcia było Stowarzyszenie De-Novo z Dynowa.
ZAKON RYCERZY BOJU DNIA OSTATNIEGO
Ciekawą inicjatywą było utworzenie w Boguchwale w 2003 r. Zakonu Rycerzy Boju Dnia Ostatniego zrzeszającego pasjonatów kultury średniowiecznej Europy. Grupa ta odtwarza rycerskie pojedynki, prezentuje ówczesne stroje i tańce. Jej członkowie doskonalą się także w łucznictwie, uczestniczą w turniejach rycerskich. Ich umiejętności szczególnie okazale prezentują się w malowniczym otoczeniu boguchwalskiego pałacu. Aktualnie główna siedziba zakonu znajduje się w Rzeszowie.
AKROBATYCZNE SUKCESY FLIMERO
Wieloma nagrodami i sukcesami może pochwalić się Dziewczęcy Zespół Akrobatyczno-Taneczny Flimero Cheerleaders z Tyczyna, który działa przy Szkole Podstawowej od 1991 r. To jeden z najlepszych w Polsce zespołów cheerleaders. Osiąga również znaczące sukcesy międzynarodowe – w 2009 roku reprezentował Polskę na mistrzostwach świata.
ARTYSTYCZNE TWARZE POWIATU
Rosnącą popularnością cieszy się na przykład dynowski Zespół poezji śpiewanej „Bócca della verita” uznawany za fenomen na jazz-rockowej scenie, który umiejętnie łączy ciekawą muzykę z nietypową interpretacją wokalną.
Do uznanych, cieszących się wysoką renomą artystów należy zaliczyć rzeźbiarza z Dynowa Bogusława Kędzierskiego oraz mieszkające w Dynowie małżeństwo Jolanty i Janusza Miklaszów. Tutaj też mają oni swoje galerie: Bogusław Kędzierski – Prywatną galerię rzeźby „Pniak”, a Miklaszowie „Galerię na Zabramie”.
Z Boguchwałą związany jest malarz Kazimierz Bać, z Tyczynem rzeźbiarka Krystyna Ziemniak, a z Kamieniem malarka Zofia Bednarz. Jeszcze nikogo nie pozostawiły obojętnym wiersze Stanisławy Kopiec z Lubeni, czy gawędy w wykonaniu Bronisławy Budy z Nosówki – laureat medalu “Zasłużony dla powiatu rzeszowskiego”. Chlubą powiatu jest także działający od blisko osiemdziesięciu lat Chór CANTUS z Trzciany, którego tradycje sięgają 1933 roku.
SPOŁECZNA AKTYWNOŚĆ MIESZKAŃCÓW
Upowszechnianiem i ochroną kultury na terenie powiatu rzeszowskiego zajmują się ośrodki kultury, szkoły podstawowe oraz średnie, stowarzyszenia, artyści indywidualni, a także ochotnicze straże pożarne. Tradycja strażackich orkiestr dętych jest tu kultywowana od lat. Niektóre z tych zespołów już dawno świętowały setne jubileusze swojego istnienia. Najstarszą orkiestra dętą na Podkarpaciu jest orkiestra działająca przy ośrodku kultury w Błażowej. W 2018 r. świętowała swoje 125-lecie.
Prężnie działają liczne koła gospodyń wiejskich, które kultywują lokalne tradycje, promują dawne receptury na zdrowe i smaczne potrawy. Aktywnie włączają się w organizację imprez propagujących dziedzictwo kultury i tradycji regionalnej zdobywają wyróżnienia i nagrody wysokiej rangi. Organizują kursy, szkolenia, pokazy kulinarne, kiermasze, aktywnie uczestniczą w życiu swojej społeczności.
OPONKI ZIEMNIACZANE – przepis z terenu gminy Lubenia
Składniki:
- 1 kg mąki
- 12 średnich ziemniaków
- 7 dag drożdży
- 5 jaj
- ¾ szklanki cukru kryształu
- 1 roztopiona margaryna
- cukier puder
Wykonanie:
Ziemniaki posolić i ugotować. Odcedzić i rozgnieść w prasce. Gdy lekko przestygną pokruszyć do nich drożdże. Potem dodać całe jajka i chłodną margarynę. Wszystko połączyć z mąką i cukrem kryształem. Wyrobić ciasto. Pozostawić do wyrośnięcia. Rozwałkować na grubość 2- 3 cm. Wykrawać szklanką, a środek naparstkiem. Do ciasta można dodać trochę spirytusu. Smażyć na złoty kolor. Posypać cukrem pudrem.
Źródło: LGD TRYGON „Dziedzictwo kulinarne regionu”
PRASA LOKALNA
Prawie w każdej gminie wydawane jest pismo lokalne. Do najpoczytniejszych należą: „Dynowinka” wydawana przez Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju Regionu Dynowskiego – Towarzystwo Przyjaciół Dynowa, „Kurier Sokołowski” Miejsko Gminnego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Sokołowie Młp. oraz Towarzystwa Miłośników Ziemi Sokołowskiej, „Kurier Błażowski” Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Błażowej oraz kwartalnik społeczno-kulturalny „Trzcionka” wydawany przez Samorząd Gminy Świlcza oraz Gminne Centrum Kultury, Sportu i Rekreacji w Trzcianie. Pierwszy numer „Trzcionki” ukazał się 17 stycznia 1997 roku. Gazeta ta jest przykładem prasy samorządowej wydawanej zawsze na wysokim poziomie merytorycznym i edytorskim. Jednym z ważniejszych osiągnięć jest przyznane kwartalnikowi w 2012 r. wyróżnienie w konkursie Polskiego Stowarzyszenia Prasy Lokalnej w Krakowie na najlepszą gazetę samorządową. „Trzcionkę” redaguje kolegium w składzie: Zofia Dziedzic, Władysław Kwoczyński, Zbigniew Lis oraz Artur Szary.
“Pomyślmy czule o znajomej „Trzcionce”,
która od tylu lat nam służy,
która ostatnio przybrała kolorów,
a kwartał niektórym się dłuży.
Nie wypina szpalt swych po ordery,
jest jak dobry znajomy, prawdziwy, uważny i szczery!”
„Trzcionka”, wrzesień 2018 r.
