ETNICZNY TYGIEL
Terytorium powiatu rzeszowskiego nosi znamiona obszaru niegdyś zróżnicowanego pod względem etnicznym, kulturowym i religijnym. Stykały się tu i obcowały ze sobą różne narodowości. Współcześnie, wielokulturowość ta przejawia się głównie w historycznej zabudowie miast i wsi, obyczajach mieszkańców, folklorze, czy też w regionalnych potrawach. Przetrwały także cmentarze żydowskie w Sokołowie Młp., Tyczynie i Dynowie. W Sokołowie Młp. znajduje się XIX-wieczna synagoga. W Nowym Kamieniu jest cmentarz ewangelicki, a także kilkanaście drewnianych domów po austriackich kolonistach z dawnej osady Steinau. Tworzyły one tzw. „ulicówkę”, której wyróżnikiem były jednakowe budynki mieszkalne i gospodarcze.
DAWNA WIEŚ
Zróżnicowanie etniczne, środowisko geograficzno-przyrodnicze i formy zajęć ludności spowodowały wykształcenie różnych grup etnograficznych. Na terenie obecnego powiatu żyli głównie Rzeszowiacy, Lasowiacy i Pogórzanie. Każda z tych grup wytworzyła swoiste formy kultury ludowej przejawiające się w budownictwie, ubiorach, zwyczajach, obrzędowości, tańcach i muzyce.
Dawną wieś, taką jaka była dawniej, zobaczyć można między innymi w kolbuszowskim skansenie. Wyraźne cechy regionalne ma ludowa plastyka. W zbiorach Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie zachowało się wiele znakomitych pod względem artystycznym rzeźb i obrazów przedstawiających Chrystusa, Matkę Boską i świętych.
Prace ludowych twórców oraz stare przedmioty, którymi posługiwano się dawniej można oglądać także w placówkach muzealnych funkcjonujących na terenie powiatu. Do grona wielu miejscowości, w których działają izby etnograficzne i pamięci narodowej należą: Błażowa, Sokołów Młp., Tyczyn, Zaczernie, Hyżne, Kamień i Sołonka.
BOGACTWO TRADYCJI I FOLKLORU
Mieszkańcy powiatu rzeszowskiego znani są z kultywowania tradycji ludowej. Folklor jest tu przekazywany młodemu pokoleniu głównie przez działalność zespołów regionalnych odtwarzających dawne zwyczaje i obrzędy, takich jak Zespół Regionalny „Futomianie” z Futomy, czy też Zespół Regionalny „Straszydlanie” ze Straszydla.
W wielu miejscowościach praktykowany jest zwyczaj wielkanocnych straży pełnionych przy grobie Chrystusa przez młodych mężczyzn w kostiumach nawiązujących do historycznych mundurów wojskowych.
W miejscowościach powiatu rzeszowskiego kultywowane są również tradycje dożynkowe. Każdego roku, 15 sierpnia w Katedrze Rzeszowskiej można podziwiać zdumiewające, misternie wyplatane wieńce dożynkowe pochodzące z terenu powiatu rzeszowskiego oraz powiatów sąsiadujących. Innym, religijnym obrzędem gromadzącym rzesze wiernych jest odbywający się corocznie, w wigilię Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, w Sanktuarium Borkowskim – Pogrzeb Matki Boskiej Zaśniętej.
NIEUCHWYTNA ATMOSFERA
Nieuchwytną atmosferę regionu najlepiej oddaje muzyka. W repertuarze regionalnych zespołów folklorystycznych, wśród których jest wiele grup młodzieżowych, znajdują się regionalne pieśni i przyśpiewki. Dzięki pasjonatom rodzimego folkloru ocalono od zapomnienia ludowe tańce, przyśpiewki, zwyczaje i obrzędy. Na terenie powiatu rzeszowskiego działa wiele amatorskich zespołów ludowych, kapel, grup śpiewaczych, a także artystów uprawiających malarstwo, wikliniarstwo oraz inne formy rękodzieła. Do najbardziej znanych i najczęściej nagradzanych zespołów prezentujących ludowy taniec i pieśni należą: Zespół Pieśni i Tańca „Lubenka” z Lubeni, Zespół Pieśni i Tańca „Hyżniacy” z Hyżnego, Kapela Ludowa „Bachórzanie” z Bachórza, Kapela Ludowa „Dynowianie” z Dynowa, Zespół Śpiewaczy „Kamieniacy” z Kamienia, Zespół Śpiewaczy „Tyczyniacy” z Tyczyna, Zespół Pieśni i Tańca „Pułanie” reprezentujący gminę Świlcza oraz łącka Kapela Ludowa „Zagrodzianie”. Dowodem na to, że muzyka ludowa może inspirować jest powstanie Młodzieżowej Kapeli Ludowej „Młoda Harta”. Została ona założona przy Zespole Szkół w Harcie w 2004 r.
Na terenie powiatu rzeszowskiego odbywa się wiele imprez folklorystycznych prezentujących miejscowe zwyczaje i tradycje. Wśród nich są także takie, które służą promocji lokalnych produktów, jak chociażby majowy konkurs pn. „Starych potraw smak i urok” w Błażowej – impreza połączona z Wojewódzkim Spotkaniem Kapel Ludowych. Jednym z najczęściej uprawianych rzemiosł wiejskich było wikliniarstwo, które przetrwało tu dłużej niż w innych regionach kraju. Odbywające się we wrześniu, w Kamieniu-Łowisku „Wiklinowe sploty” to impreza promująca i ukazująca wikliniarskie tradycje.
LOKALNE SPECJAŁY
Miejscowości powiatu rzeszowskiego wyróżniają także lokalne specjały. Na Liście Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znalazły się, m.in.: futomski „Bulwiok”, „Rzeszowski kołacz weselny”, posiadające 150-letnią tradycję „Proziaki”, lasowiacki „Ser żółty smażony podkarpacki”, „Gomółki”, które na dawnych weselach wiejskich zastępowały dzisiejsze wyroby cukiernicze, a także miód ze spadzi iglastej. Z wyrobów mięsnych znane są przede wszystkim produkty z Górna i Hermanowej. Za rarytas uchodzi także „kiełbasa głogowska”, którą niegdyś wysyłano na zamówienie koleją do różnych miast Polski i Europy.
