Zespół pałacowo-parkowy w Boguchwale został wzniesiony przez Lubomirskich w latach 1725-1729. Miała to być letnia rezydencja i ośrodek konkurencyjny dla Rzeszowa. Książę Teodor Konstanty, wojewoda krakowski i starosta spiski, był człowiekiem lubiącym zaszczyty i stanowiska. Planując tę rezydencję inspirował się wilanowską posiadłością Jana III Sobieskiego. Aby zrealizować te ambitne plany, w 1728 r. wystarał się u króla Augusta II Mocnego o nadanie praw miejskich i zmienił nazwę miejscowości z Piotraszówki na Boguchwałę. Miała to być jego rodowa siedziba i ośrodek dóbr. Książę Teodor Lubomirski nabył te włości od Macieja z Uniechowa Ustrzyckiego, a ten od Zygmunta Brzezińskiego. Pierwszym właścicielem Piotraszówki był Ligęza.
Krótka historia późnobarokowej rezydencji
Boguchwalska rezydencja w typie późnobarokowej architektury powstała w miejscu wcześniejszego dworu obronnego Ligęzów. Zespół złożony z pałacu, spichlerza, bramy wjazdowej i parku jest przykładem barokowego zespołu pałacowego o niespotykanej w czasach jego budowy skali i rozmachu. W otoczeniu pałacu znajdował się barokowy ogród w typie francuskim, od wschodu opadający omurowanymi tarasami ku parterowi wodnemu. Jest też kościół z plebanią, ufundowany przez Lubomirskiego w 1729 r. Książę Teodor Lubomirski był człowiekiem, który podobno dopuścił się wielu krzywd. Aby odpokutować grzechy postanowił wybudować trzy kościoły w Zabierzowie, Przybyszówce i swojej Piotraszówce, jak mówił „Na Bożą chwałę” – stąd też miała pochodzić nazwa miejscowości. Budowa kościoła została ukończona w 1728 roku. W 1763 r. zaniedbana rezydencja przeszła w ręce Starzyńskich, a później Straszewskich. W XIX w. pałac został przebudowany i rozbudowany o neoklasycystyczną oficynę z gankiem w elewacji frontowej i arkadowym podcieniem wzdłuż całej elewacji ogrodowej. Od początku XX w. pałac należał do rodziny Suszyckich. W 1921 r., zgodnie z wolą ostatniego właściciela Boguchwały – Zenona Suszyckiego, majątek dworski z pałacem w Boguchwale przekazano na cele naukowe. Z ziem majątku Boguchwała – Lutoryż utworzono wówczas Fundację Naukowo – Rolniczą im. Zenona i Wandy Suszyckich. Jej celem było podnoszenie kultury ekonomicznej oraz działalność na rzecz rozwoju rolnictwa. W 1933 r. na gruntach fundacji powstał Zootechniczny Zakład Doświadczalny (obecnie Podkarpacki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Boguchwale).
Na włościach tych był dawno temu rozległy staw z wysepką pośrodku. Ze stawem tym wiąże się przekazywana z ust do ust historia nieszczęśliwego wypadku siostrzenicy dóbr boguchwalskich. Latem 1896 r. panienka Zosia samodzielnie płynąc po stawie wychyliła się z łodzi, wpadła do wody i utonęła. Straszewscy długo poszukiwali ciała dziewczynki. Właściciel dworu Henryk Straszewski postanowił osuszyć staw i już nigdy nie napełniono go wodą.
Ślady dawnej świetności
Z późnobarokowego pałacu zachował się pawilon pałacu kryty dachem mansardowym (obecnie siedziba Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Dwujęzycznymi w Boguchwale). Z historycznego układu przestrzennego zachowały się tarasy ogrodowe i resztki starodrzewu. Przed wejściem do parku pałacowego jest murowane ogrodzenie z XIX wieku. Brama wjazdowa z kamiennym gzymsem, zwieńczonym kamiennymi wazami, o wypełnieniu w postaci kutych, metalowych wrót z inicjałem właścicieli pośrodku każdego z nich. Przy bramie znajduje się XVIII – wieczna kamienna figura św. Jana Nepomucena. Na uwagę zasługuje także zabytkowy park z XVIII w., założony w stylu francuskiego ogrodu geometryczno – krajobrazowego. Spichlerz usytuowany jest w południowej części założenia, na terenie dawnego folwarku. Wnętrze jest dostosowane do współczesnych potrzeb, jako element tzw. nowego rynku miejskiego.
Pozostałości zabytkowego parku obejmują 290 sztuk drzew oraz krzewów iglastych i liściastych (30 gatunków drzew, m.in. klon jednolistny, pospolity, jawor, kasztanowce białe, grab pospolity, kasztan jadalny, dereń jadalny, głóg jednoszyjkowy, jesion wyniosły, korkowiec amurski, pęcherznica). Są wśród nich unikatowe okazy, jak dąb szypułkowy, kasztanowce białe i lipy szerokolistne.
Po drugiej stronie drogi można zobaczyć neogotycką kaplicę grobową Straszewskich wzniesioną w 1867 r., która usytuowana jest na cmentarzu, częścią ołtarzową na północ. Po obu stronach krypty znajdują się wnęki ostrołukowe, a w nich posągi Matki Boskiej i św. Józefa. Wypoczynek w tej okolicy wzbogacić może pobyt na otwartym basenie w Boguchwale.
(https://boguchwala.pl/pl/325-kultura-i-sport/4537-obiekty-rekreacyjno-sportowe.html).
JN
