W piątek, 14 listopada 2025 r., na cmentarzu wojennym w Mościskach na Ukrainie odbyły się uroczystości pochówku szczątków żołnierzy Wojska Polskiego poległych we wrześniu 1939 r. podczas obrony Lwowa. Najprawdopodobniej wśród ekshumowanych były ułani i strzelcy 10 Brygady Kawalerii pułkownika Stanisława Maczka, której sztab przed wojną mieścił się w Rzeszowie.
W sierpniowych ekshumacjach prowadzonych przez polski Instytut Pamięci Narodowej we współpracy z ukraińskimi partnerami we lwowskiej dzielnicy Zboiska odnaleziono szczątki około 30 poległych, a przy nich elementy umundurowania i wyposażenia oraz 11 „nieśmiertelników”. W dniach 14-17 września 1939 roku Zboiska były terenem bardzo zaciętych walk między 10. Brygadą Kawalerii a niemiecką 3. Dywizją Górską. Polskie zwycięstwo zostało okupione dużymi stratami: około 300 poległych, rannych i zaginionych.
Dla 10. Brygady Kawalerii była to ostatnia bitwa września 1939 roku. Tuż po wyparciu Niemców ze strategicznego wzgórza w Zboiskach nadszedł rozkaz oderwania się od wroga i maszerowania w kierunku granicy polsko-węgierskiej, którą jednostka przekroczyła 19 września. Większość żołnierzy, po przedostaniu się na Zachód, służyła później w słynnej 1. Dywizji Pancernej wyzwalającej w 1944 i 1945 roku zachodnią Europę.
Trzonem 10. Brygady Kawalerii były stacjonujący przed wojną w Łańcucie 10. pułk strzelców konnych oraz mający siedzibę w Kraśniku 24. pułk ułanów dowodzony przez rzeszowianina płk. Kazimierza Dworaka. Wielu jej żołnierzy związanych było z powiatem rzeszowskim. Jednostka szlak bojowy rozpoczęła już w pierwszych godzinach wojny w Beskidzie Makowskim. Jej zadaniem było prowadzenie walk opóźniających postęp wojsk niemieckich atakujących w kierunku Lwowa. 8 i 9 września 10. Brygada prowadziła obronę Rzeszowa, jej pododdziały stawiały opór m.in. w rejonie Miłocina, Rudnej Wielkiej, Mrowli, lasów głogowskich, później Krasnego i drogi na Łańcut. 12 września otrzymała zadanie obrony północnych rubieży Lwowa.
Pochówek z 14 listopada był trzecim z kolei dokonanym na cmentarzu w Mościskach. Dotychczas spoczęły tu szczątki blisko 200 żołnierzy, nieznanych niestety z imienia i nazwiska. Być może tożsamość niektórych uda się ustalić na podstawie zachowanych nieśmiertelników i badań DNA.
(s)
